Met verbazing heeft de NRTO, de brancheorganisatie voor private onderwijsinstellingen, opleidings- en trainingsbureaus, het bovengenoemd Telegraaf artikel van de hand van diverse organisaties waaronder het bekostigd onderwijs gelezen.
Het zal geen enkele toelichting behoeven dat we het eens zijn met de stelling dat in deze tijden van krapte en maatschappelijke transities, volwassenen laagdrempelig toegang tot alle mogelijkheden van om- en bijscholing zouden moeten kunnen hebben.
De vertegenwoordigers van het bekostigd onderwijs en de vakbonden gaan echter voorbij aan de kern van de zaak, namelijk dat de STAP-regeling werkt op een gebied waar jarenlang slechts vruchteloos over gepraat is, waardoor leven lang ontwikkelen nooit echt van de grond is gekomen.
De STAP-regeling is een goede aanzet hiervoor. De regeling is zowel een financieel middel om mensen in staat te stellen te kunnen leren, als ook een opstapregeling om de leercultuur in Nederland verder te bevorderen via veelal kortlopende opleidingstrajecten.
De STAP-regeling heeft tot nu toe al 200.000 mensen aan het leren gebracht en bereikt bovendien de laagopgeleide mensen voor wie scholing het meest belangrijk is. Natuurlijk zijn er nog gebreken aan de regeling. Dat is met elke nieuwe regeling zo. Maar dan moeten we die verder verbeteren, en niet, zoals de schrijvers lijken te beogen, het kind met het badwater weggooien.
Leven lang ontwikkelen
De aandacht voor leven lang ontwikkelen is geen luxe discussie, maar noodzaak.
Leven Lang Ontwikkelen is ook precies wat de particuliere onderwijsaanbieders, leden van de NRTO, al jarenlang met succes doen. Het is onze missie en kracht om mensen duurzaam inzetbaar te laten zijn op de arbeidsmarkt. Met opleidingen en trainingen, die op de arbeidsmarkt zijn afgestemd en voor een groot deel erkend door overheid of brancheorganisaties, maken deze opleiders gezamenlijk 1,4 miljoen mensen per jaar sterker met relevante kennis en vaardigheden. Zij voorzien hen van waardevolle kennis en zorgen dat de opleidingen flexibel en praktijkgericht zijn, afgestemd op het leven van volwassenen.
De STAP-regeling heeft de overheid ingevoerd in navolging van de adviezen van de Commissie Borstlap en het SER rapport. De STAP-regeling is daarmee een van de financieringsmiddelen voor deelnemers: een succesvol instrument dat zich inmiddels ook via de cijfers bewijst.
Met een jaarlijks budget van circa 200 miljoen Euro kunnen ruim 200.000 volwassenen zich verder ontwikkelen via de STAP-regeling. De extra scholingsgelden van 125 miljoen Euro per jaar voor mensen met maximaal MBO-4 niveau, is daarbij een belangrijke aanvulling.
De STAP-regeling werkt: er wordt met succes door mensen een beroep op gedaan. Dit blijkt ook uit de cijfers van toegekende aanvragen, een diverse doelgroep qua leeftijd en opleidingsniveau wordt bereikt: van de ruim 200.000 toekenningen is de helft maximaal MBO-4 opgeleid. Deze doelgroep wordt beter bediend dan onder de oude fiscale scholingsaftrek regeling. Ruim de helft van de aanvragers is tussen de 30 en 50 jaar oud. Ruim de helft (58% van de aanvragers) wil zich met het STAP-budget bijscholen om het huidige werk beter te kunnen doen en 42% wil zich omscholen of mogelijkheid creëren om ander werk te gaan doen. [1]
Deze cijfers geven de aantallen mensen mét een toekenning weer. Het is niet inzichtelijk hoeveel méér mensen beoogd hadden een subsidieaanvraag te doen. Daarmee geven bovenstaande cijfers geen volledig beeld over het bereik van de STAP-regeling. Uit gesprekken met opleiders komt vaker terug dat de STAP-regeling een nieuwe doelgroep activeert. Hierbij wordt voornamelijk verwezen naar deelnemers die de scholing uit zichzelf niet zouden (kunnen) betalen.
STAP als lerende regeling en opmaat naar toekomstige leerrechten
Laat STAP daarom de opmaat zijn voor een toekomstig systeem van leerrechten voor zowel korte als meerjarige opleidingen. De NRTO heeft in de recente internetconsultatie voor het extra STAP-budget overigens ook de mogelijkheden van meerjarige opleidingen bepleit.
De Ministers van SZW en OCW LLO hebben reeds in november 2022 aanpassingen in de STAP-regeling aangekondigd, die grotendeels al tegemoetkomen aan de punten die de partijen in het artikel maken (meerjarige opleidingen, arbeidsmarkgerichtheid en aandacht voor kraptesectoren). Dit pleidooi van de koepels is dus een beetje mosterd na de maaltijd. Daarbij gaan zij in het artikel voorbij aan het niet bekostigde overheidserkende onderwijs waar werkenden al naar tevredenheid gebruik van maken.
Het is van belang dat activiteiten als aanbrengbonussen of marketing niet met overheidsmiddelen bekostigd worden. Als dit incidenteel is gebeurd is dit nu uitgesloten via de regeling. Het is verder aan de opleiders om te bepalen welke activiteiten zij uit eigen budget ondernemen om deelnemers te werven voor hun opleidingen. Het is in ieders belang dat de regeling bij een groot publiek en dan met name bij de doelgroepen waarvoor STAP een stimulans kan zijn te starten met een opleiding, bekend is.
Stimuleer vraag in plaats van aanbod
Er is van oudsher een groot privaat aanbod arbeidsmarktgerichte opleidingen beschikbaar. Zoals gezegd, jaarlijks maken meer dan 1,4 miljoen mensen daar gebruik van (CBS, Leven Lang Leren; onderwijskenmerken, 2021). Het is uiteraard een prima zaak wanneer publieke instellingen ook hun aanbod uitbreiden, maar dat hoeft niet via bevoordeling van instellingen die al met publiek geld bekostigd zijn. Leven lang ontwikkelen kan anders georganiseerd worden, namelijk via een systeem van leerrechten voor volwassenen: dus financiering van vraag in plaats van aanbod. Hiervan is aangetoond dat dit de meest efficiënte en maatschappelijk optimale manier is om scholing te bevorderen.
Uit recent onderzoek naar post initieel onderwijs bijvoorbeeld blijkt helder: vraagfinanciering zal leiden tot lagere publieke uitgaven per deelnemer, terwijl de effectiviteit groter is: meer deelnemers laten zich scholen. De gewenste en benodigde leercultuur zal zo ook verder bevorderd worden.
Wanneer we dat willen bevorderen is de weg via het uitbreiden van vraagfinanciering de meest effectieve én efficiënte. Daarmee heeft de deelnemer een persoonlijk budget, waar hij of zij eigen regie over heeft en een keuze uit het opleidingsaanbod kan doen. Laat de STAP-regeling het vliegwiel zijn om ervaring hiermee op te doen en op die wijze de leerrechten en leercultuur voor volwassenen een plek te geven in ons stelsel van leven lang ontwikkelen.
[1] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2022/05/20/kerncijfers-stap-budget
[2] CBS, Leven Lang Leren; onderwijskenmerken (2021).
